ราชาวดี

ต้น ราชาวดี เชื่อกันว่าเป็นต้นไม้ของพระราชา ต้นราชาวดีเป็น พันธุ์ไม้ดอกหอม มีต้นกำเนิดไม่แน่ชัดนัก เนื่องจากมีหลายตำราที่ว่าไว้แตกต่างกันไป ส่วนใหญ่จะปลูกในลักษณะของไม้ประดับสวน แม้ทรงพุ่มจะดูรกไปบ้าง แต่ก็สามารถตัดแต่งให้สวยงามได้ ข้อดี คือเป็นไม้ที่ค่อนข้างทนต่อสภาพแวดล้อม ทนต่อโรคพืชและแมลง เมื่อออกดอกก็จะส่งกลิ่นหอมอบอวลไปทั่วพื้นที่

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ราชาวดีเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กที่มีพุ่มใบไม่เป็นทรงนัก กิ่งก้านยืดยาวและมีความโปร่ง เปลือกไม้เป็นสีน้ำตาลอมเทา ผิวค่อนข้างเรียบ ไม่มีร่องแตก แต่ส่วนที่เป็นกิ่งอ่อนจะมีสีเขียวสดและมีขนปกคลุมลำต้นเรียบเกลี้ยงสีเทา กิ่งก้านเมื่อยังอ่อนเป็นเหลี่ยมและมีขน ใบเดี่ยว ออกตรงข้าม รูปไข่แกมรูปรีถึงรูปใบหอก ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบหยักมน ส่วนหลังใบมีสีเขียว ท้องใบเป็นสีเงิน ระคายมือ เส้นใบนูนเด่นชัดทางด้านล่าง ดอกออกเป็นช่อยาวประมาณ 2-3 นิ้ว หากเป็นราชาวดีป่าก็จะสั้นกว่านี้เล็กน้อย ดอกย่อยมีขนาดเล็ก โคนดอกเป็นกรวยยาวแล้วบานออกตรงช่วงปลาย กลิ่นหอมแรง สีสันโทนอ่อนและต่างกันไปตามสายพันธุ์

เราสามารถแบ่งต้นราชาวดีได้เป็น 2 กลุ่ม คือราชาวดีป่าและราชาวดีที่นิยมปลูกตามบ้าน ต้นราชาวดีป่าจะมีดอกขนาดเล็กกว่าอย่างเห็นได้ชัด ขนาดใบกับทรงพุ่มก็เล็กกว่าเช่นกัน และมีการนำมาใช้ประโยชน์ในบทบาทของสมุนไพรบ้างแล้ว ขณะที่ราชาวดีบ้านยังไม่มีการทดสอบในเรื่องนี้ แต่จะมีจุดเด่นเรื่องช่อดอกที่สวยงาม ดอกย่อยมีขนาดใหญ่และมีกลิ่นหอมฉุน ยิ่งกว่านั้นคือมีให้เลือกหลายเฉดสี จึงมีการเรียกชื่อโดยแบ่งตามสีของดอกเป็นหลัก เช่น ราชาวดีขาว ราชาวดีม่วง ราชาวดีชมพู เป็นต้น

ดอกราชาวดี ไม่ปรากฏว่าใครเป็นผู้ตั้งชื่อไม้ดอกต้นนี้ว่าราชาวดี ราชาวดีตามศัพท์แปลว่า ของที่มีขึ้นสำหรับพระราชา เดิมเป็นชื่อเรียกการลงยาเครื่องทองให้เป็นสีฟ้าว่าลงยาราชาวดี เป็นการลงยาเครื่องใช้ของพระราชาเท่านั้น ต่อมาจึงนำชื่อดังกล่าวมาตั้งให้เป็นชื่อต้นไม้ ไม่มีหลักฐานแน่ชัดว่าสืบเนื่องด้วยเหตุผลใด เดิมมีความเชื่อว่าต้นไม้ชนิดนี้ไม่อาจปลูกได้ทั่วไป เพราะเป็นต้นไม้ของพระราชา อย่างน้อยต้องเป็นคนบุญหนักศักดิ์ใหญ่ถึงจะปลูกในชายคาเรือนได้ กระทั่งยุคสมัยเปลี่ยนไป ราชาวดีจึงกลายเป็นพันธุ์ไม้ที่ไม่ว่าใครก็เข้าถึงได้ แต่ก็มีความเชื่อเกี่ยวกับพันธุ์ไม้ชนิดนี้ว่า เป็นต้นไม้ของพระราชา หากปลูกไว้ในชานเรือนจะส่งเสริมเรื่องบารมีของคนในบ้าน และทำให้เป็นที่นับหน้าถือตาของผู้อื่น ยิ่งถ้าคนในครอบครัวทำงานที่เกี่ยวข้องกับกฎหมาย ก็ยิ่งเกื้อกูลมากขึ้น

ประโยชน์ของดอกราชาวดี

เมื่อพูดถึงประโยชน์ในทางยา ก็จะมีข้อมูลการใช้งานเพียงแค่ราชาวดีป่าเท่านั้น คือ นำทั้งต้นมาต้มน้ำอาบ ช่วยบรรเทาอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อได้ดี บรรเทาความระคายเคืองผิวหนังจากผื่นแพ้ได้ ส่วนใบ ใช้ห้ามเลือด และลดความแสบร้อนของแผลไฟไหม้ได้ หรือจะใช้ลำต้น และใบ มาต้มน้ำดื่มเพื่อแก้โรคนิ่ว และบำรุงร่างกายผู้หญิงหลังคลอดก็ได้

ในขณะที่ราชาวดีขาว ที่เราเห็นเพาะปลูกกันทั่วไปตามบ้านเรือนนั้น คงมีคุณสมบัติทางสมุนไพรด้วย  โดยเฉพาะกลิ่นหอมแรงนั้น  มีน้ำมันหอมระเหย ซึ่งอาจใช้ในการรักษาแบบกลิ่นบำบัด (aroma therapy) อันเป็นการแพทย์แบบ ทางเลือกที่กำลังเป็นกระแสนิยมอยู่ในขณะนี้

ราชาวดี ชอบแสงแดดเต็มวัน น้ำปานกลาง ไม่ชอบน้ำท่วมขัง จะทำให้รากเน่า ควรปลูกไว้กลางแจ้ง ถ้าอยู่ในที่แดดรำไร จะทำให้กิ่งก้านยืดยาว และไม่ออกดอก